Egemen Varlık Fonları Nedir?

Yatırım fonlarının, kolektif sermayenin geliştirilmesi ve kârın bireysel yatırımcılar arasında paylaştırılması amacıyla, yatırımcıların katkı paylarının tek bir portföyde toplanarak bazı büyük yatırım projelerinde değerlendirilmesini amaçlayan finansal araçlar olduğu bilinmektedir.

Egemen varlık fonları olarak da bilinen egemen varlık fonları, devlet hükümetlerinin sahip olduğu ve sahibi olan devletin finansal varlıklarını geliştirmek amacıyla yönetilen finansal kuruluşlardır ve arazi, hisse senetleri, tahviller veya diğer yatırımlar gibi büyüyen varlık sınıflarından oluşabilir.

Egemen Varlık Fonları tipik olarak petrol ve doğal gaz gelirleri veya devlet ticaret fazlaları gibi devlet mali fazlalarının yanı sıra milyarlarca dolarlık yatırımlarla büyük şirketlerin ve yatırımcıların katılımıyla finanse edilir.

Varlık fonlarının oluşumu ve küresel ekonomideki rolü

Egemen varlık fonlarının kökeni neredeyse bir asır öncesine dayanmaktadır ve bu tür ilk fonun Amerika'da on dokuzuncu yüzyılın ortalarında eğitim ve diğer hizmetleri finanse etmek için kurulan federal olmayan bir hükümet fonu olduğu da rivayet edilmektedir.

Egemen bir devlet için kurulan ilk egemen fonun; Genel Yatırım Otoritesi adı altında kurulan Kuveyt Devleti'nin 1953 yılı civarında olduğu tahmin edilirken, 2024 yılının ilk çeyreği için yayınlanan verilere göre bugünkü sermaye değeri 769 milyar dolara ulaştı: 769 milyar dolar ile Arap dünyasında üçüncü, dünya genelinde ise yedinci sırada yer alıyor.

Bu fonlar son zamanlarda çok aktifler; sadece finans sektöründeki birkaç fon Morgan Stanley, Bear Stearns, Merrill Lynch, Citigroup ve UBS gibi devlerde hisse satın aldı.

Egemen fonların küresel ekonomide oynadıkları rol açısından bakıldığında, sahip oldukları devasa sermaye ile egemen fonlar, doğal kaynak ihraç eden ülkelerin ekonomik istikrarını desteklemenin yanı sıra ülkelerin ekonomik kalkınmasına da katkıda bulunarak bugün küresel finans piyasalarındaki en etkili yatırım araçlarından biri olarak kabul edilmektedir. Bu fonlar, ekonomik istikrar veya gelecek nesiller için refahın geliştirilmesi gibi uzun vadeli ulusal ve stratejik hedeflere ulaşmak için tahsis edilen devlete ait varlıklar olarak yönetilmektedir.

Egemen Varlık Fonları Nasıl Çalışır?

Varlık Fonları, büyük sermayelerini temel yatırım sınıflarında çoğunlukla risksiz yatırımlara yönlendirir.

Finansman Kaynakları

Bu fonların finansman kaynakları genellikle Körfez Ülkeleri, Amerika ve Norveç (dünyanın en büyük egemen varlık fonu) gibi yüksek üretim ve üretim fazlası olan ülkelerdeki petrol ve gaz gibi doğal kaynaklardan elde edilen gelirlerden oluşmaktadır.

Ya da devlet bütçelerindeki fazlalıklar ve ticaret gelirleri veya yabancı para ve altın rezervleri aracılığıyla.

Fon Yönetimi

Varlık fonları normalde uzmanlaşmış devlet kurumları veya ilgili işlerin yönetiminde uzmanlaşmış yatırım şirketleri tarafından yönetilir.

Bu kuruluşlar, mümkün olan en iyi kârı elde etmek için riskler ve getiriler arasındaki dengeyi göz önünde bulundurarak, belirlenen hedeflere ulaşmak için uzun vadeli planlar ve politikalar belirler.

Yatırım Stratejileri

Bu egemen fonlar, ülkeler arasındaki borç verme işlemlerinde devlet tahvillerine yatırım yapmak gibi karlarının güvenli koşullarda büyümesini sağlayan stratejilere başvurmaktadır.

Ya da büyük devlet projeleri düzeyinde gayrimenkul ve altyapı gibi üretken varlıklara yatırım yapmak veya gelişmekte olan piyasalara ya da geleceğin endüstrilerine, teknolojiye ve yenilenebilir enerjiye yatırım yapmak, bunların hepsi bu tür fonlar için önemli ve kazançlı yatırımlardır.

Egemen Varlık Fonu Tipleri

Günümüzde bilinen en önemli egemen varlık fonu tipleri şunlardır

• Ekonomik istikrara yönelik fonlar.

Bu fonlar, iş modelleriyle ekonomiyi doğal kaynakların fiyatlarındaki dalgalanmalardan korumayı, piyasa istikrarının yüksek düzeyde düzenlenmesini ve ülkenin ekonomik istikrarının sağlanmasını amaçlamaktadır.

Buna örnek olarak, 2024 yılında 142 milyar dolardan fazla sermaye ve yatırıma sahip olacak Rusya Ulusal Varlık Fonu verilebilir.

• Ekonomik kalkınmaya ve geleceğe yatırıma yönelik fonlar

Örneğin, 2024 yılında 861 milyar doları aşan ve sermaye bakımından dünyanın beşinci büyük fonu olan Suudi Kamu Yatırım Fonu, altyapı projelerine ve yerel ve gelişmekte olan endüstrilerin geliştirilmesine yönelik yatırımlarda uzmanlaşmıştır.

• Gelecek nesillere yönelik fonlar (gelecek nesiller için servetin korunması)

Bunlar, Norveç Devlet Emeklilik Fonu gibi gelecek nesiller için uzun vadeli getiri sağlamak üzere serveti korumaya ve yatırım yapmaya odaklanan fonlardır.

Norveç mali politikasının temel ilkelerinden biri, bütçe kuralı olarak adlandırılan ve hükümet harcamalarının fonun beklenen reel getirisini (genellikle yüzde 4 civarında tahmin edilmektedir) aşmasına izin verilmemesidir. 1998 ve 2015 yılları arasında Fon, enflasyon ve idari masraflardan önce yıllık yüzde 5,8 temettü getirisi kaydetmiştir; bu da Fon'un büyüme planlarının başarılı ve istikrarlı olduğunu göstermektedir.

• Varlık Fonlarının Amaçları

SWF'lerin yatırım hedeflerinde kalkınma hedefi şüphesiz ön planda olsa da, faydalar arasında bu yatırımların bir dizi içsel özelliği de yer almaktadır

Mali İstikrar Sağlama

Malzeme ve kaynak fiyatlarını kontrol edebilme ve küresel olaylardan etkilenen piyasaları aksatmama yoluyla küresel ekonomik dalgalanmaların ülke ekonomisi üzerindeki etkisini en aza indirmek.

Ulusal ekonominin geliştirilmesi

Ekonomik ve sosyal kalkınma programlarını finanse ederek ve ülke ekonomisinin gelişimine katkıda bulunan ve ekonomiye olan güveni artıran kar getirileriyle devlete geri dönen sürekli karlar elde etmek.

Gelir kaynaklarını çeşitlendirmek

Ekonomiyi çeşitlendirerek ve ülkenin yatırım sektörlerini destekleyerek devlet için ek bir gelir kaynağı sağlamak.

Gelecek nesiller için getiri sağlamak

Özellikle de zenginliğin sürdürülebilirliğini ve sürekli gelişimini sağlayarak, uzun vadeli ekonomik istikrar ve refah elde ederken, zenginliğin nesiller arasında adil dağılımı ilkesini gerçekleştirerek.

Varlık Fonlarının Avantajları

Bu fonların en önemli avantajlarından biri, mevcut kaynağın doğal olarak tükeneceği beklentisiyle ek ve alternatif bir ekonomik kaynak sağlamaktır:

Örneğin petrol kaynaklarındaki düşüşü telafi etmek için gelir getiren başka varlıklar inşa ederek mevcut kaynağın doğal olarak tükenmesi beklentisiyle ek ve alternatif bir ekonomik kaynak sağlamak ve bugün mevcut olan gelirleri “nesiller arası adaleti sağlamak” olarak adlandırılan bu hedef doğrultusunda kullanmak.

Kısa vadede rezervleri tükenen ülkeler, ülkenin stratejik rezerv kaybını telafi etmek için tasarruf etme ve yatırım alternatifleri sunma konusunda daha büyük bir teşvike sahiptir.

Varlık fonları, sermayeyi gerçek ve fiili kalkınmaya yönlendirerek bu fonların sahibi olan ülkelerin kalkınmasına önemli ölçüde katkıda bulunmuştur.

Varlık fonları ile ilgili zorluklar ve riskler

Bunlar arasında aşağıdakiler yer almaktadır:

1. Varlık fiyatlarındaki çalkantı yoluyla devlet fonlarını etkileyebilen küresel piyasalardaki dalgalanma.
2. Varlık fonları, tamamen ekonomik hedeflere ulaşmak yerine belirli gündemleri uygulamaya yönelik uluslararası ve siyasi etkilere ve baskılara maruz kalabilir.
3. Bu fonların eylem ve hareketlerine ilişkin şeffaflık eksikliği, dolayısıyla finansal sisteme yönelik risklerin artması.
4. Jeopolitik riskler ve bunların özellikle küresel krizler ışığında fonların performansı üzerindeki etkileri.

Başarılı egemen varlık fonu örnekleri

Bugün dünya çapında faaliyet gösteren 100'den fazla varlık fonu var ve rakamlar birçok fonun çalışmalarında ve yatırımlarında ne kadar mükemmel olduğunu gösteriyor:

• Türkiye Cumhuriyeti tarafından 2016 yılında kurulan ve özel sektörün yapmaktan çekindiği büyük ölçekli yatırımları yapma yetkisine sahip olan Türkiye Varlık Fonu (TVF), Türk hazinesinden kendisine devredilen ve devlet bankaları, Türk Hava Yolları ve Türk Menkul Kıymetler Borsası'ndaki hisseleri de içeren bir grup varlığa sahiptir ve mevcut en son verilere göre fonun mevcut değeri 33 milyar doları aşmaktadır.

• Norveç'in Varlık Fonu, 1.548 trilyon dolarlık değeriyle dünyanın en büyüğüdür.
• Çin Yatırım Şirketi, 1,24 trilyon $ değeriyle dünyanın en büyük ikinci fonudur.
• Çin'in SAFEIC Fonu 1.082 trilyon dolarlık sermayesiyle dünyanın en büyük üçüncü fonu.
• Abu Dhabi Yatırım Otoritesi, 892 milyar $ değeriyle Arap dünyasında birinci, dünya genelinde ise dördüncü sırada yer almaktadır.
• Suudi Arabistan'ın 861 milyar dolar değerindeki Kamu Yatırım Fonu Arap dünyasında ikinci, dünya genelinde ise beşinci sırada yer almaktadır.
• Kuveyt Yatırım Otoritesi (KIA), 769 milyar $ değerinde olup en eski Arap ve küresel fonlardan biridir ve Arap dünyasında üçüncü, küresel olarak yedinci sırada yer almaktadır.
• Katar Yatırım Otoritesi (QIA) 510 milyar dolarlık değeriyle dördüncü Arap ve sekizinci küresel fon konumundadır.

Türkiye'deki yatırım fonlarıyla ilgili her şey için Oragon uzmanlara danışabilirsiniz

Oragon, 2018 yılında portföy yönetimi işine başlamış, ardından Türkiye Sermaye Piyasası Kurulu'ndan gayrimenkul yatırım fonları ve girişim sermayesi fonları kurmak için lisans almıştır.

Oragon, 2023 yılında girişim sermayesi portföylerinin yaratıcısı ve yöneticisi lisansını alarak faaliyetlerini genişletmeyi başardı.

Bugün, gayrimenkul sektörü ve hisse senedi piyasalarında en iyi uzmanları içeren bir yönetim ekibinin gözetiminde Oragon, yatırım fonlarını, kendi yeni yatırım fonlarını kurmak isteyenler için resmi lisans ve onay alma olanağının yanı sıra, açık ve çalışılmış yatırım ilkelerine göre yatırım risklerini dikkate alarak tasarruflarını büyütmek ve mümkün olan en yüksek yatırım getirilerini elde etmek isteyen hırslı yatırımcıların kullanımına sunmaktadır.